Aż trudno uwierzyć, że ortopedia w Polsce, w sposób sformalizowany, jako dyscyplina medycyny, jest obecna dopiero od lat 20. XX w. Jakie badania może zlecić ortopeda? Ortopeda pierwotnie zajmował się „prostowaniem” kręgosłupów dzieci, skupiając się na wszelkich wadach kręgosłupa i kończyn, dopiero z czasem dyscyplina ta objęła pełen narząd ruchu człowieka.
Ortopedia czyli układ ruchu
Dzisiaj ortopedia zajmuje się diagnostyką i leczeniem operacyjnym oraz zachowawczym różnorodnych schorzeń, wad wrodzonych, wad nabytych z czasem, zapaleń i zakażeń. Zajmuje się również nowotworami narządu ruchu i zmianami występującymi po urazach mechanicznych w tym obszarze. Dyscyplina ta nie ogranicza się wyłącznie do tkanek twardych, dba o układ wiązadłowo-stawowy, mięśnie, nerwy a nawet naczynia krwionośne. Wciąż poszerza swój zakres choćby o reumoortopedię, choroby metaboliczne, endokrynologiczne, genetykę. W jej zakres wchodzi zaopatrzenie ortopedyczne i protezowanie. Łączy się z traumatologią narządów ruchu.
Kiedy potrzebujemy ortopedę?
Do ortopedy udajemy się najczęściej wówczas, gdy doznaliśmy urazu któregoś z elementów układu ruchu: kostnego lub mięśniowego. Najczęściej jest to złamanie kończyny, zwichnięcie stawu, skręcenie kostki etc. Następną z przyczyn poszukiwania pomocy u ortopedy są stany zapalne i ból w okolicach kręgosłupa, stawów, mięśni czy ścięgien. Stan zapalny odbija się na ruchomości stawów i połączeń międzykostnych, w wyniku czego pojawiają się obrzęki i ból stawów. Ortopeda pomaga pacjentom w następujących schorzeniach i chorobach:
- w zmianach w obszarze kręgosłupa: zmianach zwyrodnieniowych, dyskopatii, przepukliny dyskowej
- wadach postawy, takich jak: skolioza, kifoza, lordoza
- wadach stóp, takich jak: płaskostopie, stopa szpotawa, koślawy paluch
- w chorobach zapalnych stawów i kości
- urazach mechanicznych: złamaniach, zwichnięciach, skręceniach
- wadach wrodzonych układu ruchu
- w zmianach przeciążeniowych, takich jak: łokieć tenisisty, ostroga piętowa, zespół cieśni kanału nadgarstka, zapalenie kaletki
- w chorobach biodra, martwicy i zwyrodnieniach
- w martwicy kręgosłupa
- komplikacjach w chorobie cukrzycowej: stopa cukrzycowa
- nowotworach kości
- chrzęstaniakowości
Jakie badania zleca ortopeda?
Najczęściej stosowanym badaniem, jakie zleca ortopeda jest rentgen kości i stawów. Dzięki niemu można łatwo zlokalizować miejsce złamania, zwichnięcia a nawet guzy. Nie zawsze jednak badanie to wystarcza, nie pomaga np. wykrywać zmian we wczesnym etapie osteoporozy. RTG kości umożliwi zdiagnozowanie osteoporozy dopiero wówczas, gdy stopień zaawansowania choroby obejmuje 30% masy kostnej.
W procesie leczenia zwyrodnień kręgosłupa ortopedzie pomagają w diagnozie zdjęcia rentgenowskie kolejnych odcinków kręgosłupa: RTG odcinka szyjnego, RTG odcinka piersiowego i RTG odcinka lędźwiowego. Gdy ten zakres badań nie rozwiewa wątpliwości, ortopeda często zleca dodatkowo badanie ultrasonograficzne, tomografię komputerową czy rezonans magnetyczny, może również zlecić artrografię przeznaczoną do diagnostyki struktury stawów np. stawu barkowego czy stawu kolanowego. W diagnostyce ortopedycznej stosuje się również densytometrię – pomiar gęstości mineralnej tkanki kostnej.
Badania ortopedyczne u dzieci
Ortopeda zajmuje się również diagnozowaniem chorób czy urazów u dzieci. Szczególne znaczenie dla profilaktyki i diagnostyki chorób u dzieci ma pierwsza wizyta u ortopedy, która powinna odbyć się kilka tygodni po porodzie. Podczas tej wizyty wyklucza się u noworodka dysplazję stawów biodrowych. Najczęściej wystarcza tu badanie organoleptyczne, a w przypadku wątpliwości ortopeda zleca badanie ultrasonograficzne stawów biodrowych dziecka.
Do ortopedy trafiają również dzieci w późniejszym już okresie z podejrzeniem wad postawy, do których należy skoliozę, lordozę i płaskostopie. Ponieważ w tym okresie życia działania profilaktyczne jednocześnie mają charakter leczący ortopeda zaleca noszenie specjalistycznego obuwia, kieruje dziecko na zajęcia rehabilitacyjne postawy, w trudniejszych przypadkach zaleca różnego rodzaju składniki zaopatrzenia ortopedycznego, takie jak choćby gorset ortopedyczny.
W trakcie okresu wczesnego rozwoju dziecka, niektóre z wizyt u ortopedy są dla rodziców obowiązkowe. Prawidłowy rozwój stawów biodrowych kontroluje się u dziecka pomiędzy 6-8 tygodniem życia. Pod ukończeniu 8 miesięcy życia, czyli mniej więcej na etapie raczkowania, rodzice są zobligowani do kontroli organizmu dziecka pod kątem rozwoju kostnego. Ostatnia z obowiązkowych wizyt u ortopedy przypada w czasie, gdy dziecko zaczyna stawiać swoje pierwsze kroki, pomiędzy 12 a 16 miesiącem życia.
Wszystkie standardowe badania, jakie zleca ortopeda zarówno dziecku jak i osobie dorosłej są nieinwazyjne i bezpieczne dla organizmu. Mają na celu dogłębne zweryfikowanie kondycji narządu ruchu i zdiagnozowanie przyczyn objawów, na jakie uskarża się pacjent. W przypadku badań osób ubezpieczonych są one dla nich bezpłatne. Pacjenci nieubezpieczeni, czy też tacy, którzy wymagają badań, do których ustawia się długa kolejka, korzystają również z diagnostyki płatnej.
